Historio

La oficialaj lingvoj de Malto estas la malta kaj la angla, kaj la malta havas statuson de nacia lingvo. Kvankam plej multaj maltanoj scipovas la anglan, ili pli uzas la maltan en sia ĉiutaga vivo. La historio de la malta lingvo spegulas tiun de la insulo. La lingvo verŝajne estis origine punika dialekto, sed poste ricevis fortan araban influon, kiam la araboj konkeris Malton en 870, kaj ĝi poste adoptis elementojn de aliaj lingvoj. Kvankam ĝi konservis sian bazan semidan strukturon, ĝi importis vortojn el eŭropaj lingvoj kiel la franca, itala, hispana kaj angla, ĉar novaj vortoj estis bezonataj por priskribi novajn sociajn kaj komercajn agadojn. Dum jarcentoj, la malta estis nur parola lingvo. Nur komence de la 20-a jarcento ĝi iĝis skriba lingvo, adoptante latinan alfabeton kaj ne la araban. Hodiaŭ la malta estas memstara lingvo kun propra literaturo.

Dialektoj

Dialektoj en Malto (kaj la najbara insulo Gozo) ne estas tre diversaj. Tamen, irante de urbo al urbo, oni povas aŭdi iujn malsamojn, ekzemple eblas aŭdi immorru (“ni iru”) kaj en alia urbo immurru: O iĝis U. Ankaŭ ekzistas ŝanĝo de Q al K, do Qormi (urbonomo) povas esti elparolata kun Q en unu loko kaj kun K en alia.

Gramatiko

La artikolo estas l-, kiu povas ŝanĝiĝi al il-, ekzemple: l-isbaħ (la plej bela), il-bir (la plej bona). La l povas asimiliĝi antaŭ iuj konsonantoj, do anstataŭ il-dar oni diras id-dar; il-nar (la fajro) iĝas in-nar.

Unu el la trajtoj de la malta hereditaj de la araba estas la trikonsonanta verbosistemo, ekzemple kiser (li rompis). La tri konsonantoj de ĉi tiu verbo estas: k, s, r. En ĉiuj formoj de tiu verbo, la tri konsonantoj restas en la sama ordo, ekzemple ksirna (ni rompis). Ekzistas pluraj specoj de verboj: fortaj, malfortaj, mankohavaj, kavaj, duobligitaj.

La malta verba sistemo ankaŭ pruntis latinidajn verbojn kaj aldonis maltajn sufiksojn kaj prefiksojn al ili, ekzemple: iddeċidejna (“ni decidis”) ←(i)ddeċieda (“decidi”), latinida verbo + -ejna, malta unuapersona multenombra perfekta markilo.

Ekzistas pluraj manieroj formi multenombron: ġlekk (robo) – ġlekkijiet (roboj); sed: kelb (hundo) - klieb (hundoj). Latinid-devenaj vortoj ofte estas multenombrigataj per du manieroj: aldono de -i aŭ -jiet. Ekzemple, lingwa (lingvo) - lingwi (lingvoj), el la sicilia lingua, lingui; pjanu (piano) - pjanijiet. Angladevenaj vortoj multenombriĝas per -s aŭ -jiet, ekzemple, friġġ, friġis el la vorto fridge (“fridujo”). Iuj vortoj povas ricevi ambaŭ sufiksojn. Kelkaj angladevenaj vortoj povas eĉ ricevi ambaŭ samtempe, kiel brikksa el la angla brick (“briko»), kiu povas havi kolektivan formon brikks aŭ multenombran formon brikksiet.